In sommige kommentare op dr. Willie Marais se “Profetiese waarskuwing”, word daar weer hewig gestry oor watter weeksdag (Saterdag of Sondag) die ware Sabbat is. Met hierdie artikel wil ek geensins by die twis betrokke raak nie, maar wil net poog om daarna te kyk vanuit ons eie volk se geskiedenisagtergrond.

Hoewel die dag waarop eredienste gevier word, 2 000 jaar gelede verskuif het van Saterdag na Sondag, het die inhoud en ware betekenis van die Sabbat daarna geensins verander nie.

Dit was dan ook die geval met Jan van Riebeeck toe hy op 5 April 1652 hier voet aan wal gesit het, want dit was toe steeds vry algemeen aanvaar dat Sondag die ‘sewende dag’ van die week is, en het hy dit ook beskou as ‘n ‘heilige’ rusdag en as sodanig onderhou. Dit het eers verander nadat Sondag tydens die John Vorster-era as ‘n verpligte ‘rusdag’ afgeskaf is.

Die Bybelse voorskrif dat jy net toegelaat word om ses dae te werk, voordat jy op die sewende dag móét rus, is egter nie destyds deur almal in die land nagekom nie. En dit was eers met die Nasionale party se oorname in 1948, toe hierdie verordening op ons wetboek geplaas is dat álmal ‘verplig’ was om op die ‘sewende dag’ (Sondag) te rus.

Maar indien Sondag nié die dag is wat deur God ‘geseën en geheilig’ is nie, het ons dit mos tevergeefs as rusdag eerbiedig, want dan was dit nie in ooreenstemming met die Almagtige se voorskrifte nie; en uit ondervinding weet ons dat daar vir ‘n wetsoortreder hoegenaamd geen genade is nie.

Tog is daar in ons geskiedenis oorgenoeg bewyse van die teendeel – ons as volk het dikwels groot seën ontvang juis omdat ons die sewende dag as ‘heilige’ rusdag eerbiedig het – soos ek nog later met voorbeelde sal aandui.

Maar voordat ons daarby kom, wil ek net eers vlugtig ‘n ander interessante aspek van naderby bekyk.

Die ganse Skepping en die verordeninge vir die behoud daarvan, het in twee fases geskied. Alles wat bestaan is in die eerste fase van ses dae, geskep – so ook die mens Adam en sy vrou Eva; en God het hulle geseën, en vir hulle gesê: “Wees vrugbaar en vermeerder en vul die aarde, onderwerp dit en heers oor die visse van die see en die voëls van die hemel en oor al die diere wat op die aarde kruip.”

Die Almagtige het ook vir die mens ‘n eie tuiste, in die Tuin van Eden, ingerig, en sy opdrag was dat Adam dit moes ‘bewerk en bewaak’. M.a.w. hy moes dit versorg, in stand hou en beskerm teen ‘n vyand wat ook in die Tuin teenwoordig was en tussen ‘goed en kwaad’ kon onderskei.

Maar Adam het gefaal en moes die Tuin verlaat om tussen die ‘distels’ en ‘dorings’ (ander lewende wesens) vir hom ‘n staanplekkie te gaan vind.

Eers in die ‘tweede fase’ (met Israel se tog deur die woestyn), is daar vir Adam wette en verordeninge gegee, wat as hy dit getrou sou nakom, daar uiteindelik nie net vir hom weer genade en redding sou wees nie, maar dat hy ook weer in die Tuin van Eden toegelaat sou word om daar vrede en rus vir sy siel te vind.

Hierdie ‘tweede fase’ het begin op die 14de van die eerste maand Abib (Maart-April) toe die Pasga-lam geslag moes word (Eks. 12). In dieselfde maand het ons voorvaders Egipte verlaat, en dit was ook dieselfde tyd wat hulle later Kanaän binnegetrek het (Jos. 4 en 55).

Dit is nou reeds byna 370 jaar sedert Jan van Riebeeck op 5 April 1652 sy anker in die Kaap laat sak het. En die Almagtige Vader het dit nie sonder rede nie beskik dat dit ook in die maand Abib moes plaasvind, want Hy het ’n spesiale lotsbestemming vir hierdie volk aan die suidpunt van Afrika georden.

Van Riebeeck-hulle was dan ook die eerste blanke aankomelinge van Juda wat hulle hier kom vestig het, en dit word vir ons beskryf in Jesaja 18 en Sefanja 3:10 – Oorkant die riviere van Kus (Quito, Kunene, Zambezi, Limpopo en Kwando) vandaan sal my aanbidders, my verstrooide gemeente, my offerande bring. In vers 12 sê God dat Hy “‘n ellendige en geringe volk hier sal laat oorbly wat by My Naam skuiling sal soek.”

En sedert Jan van Riebeeck se landing is en bly daardie Naam nog steeds ons enigste Skuilplek.

Ons kyk na enkele voorbeelde:

Op Sondag die 16de Oktober 1836 toe Silkaats (ook bekend as Mzilikazi) ‘n mag van sowat 5 000 godloënaars gestuur het om die godvresende Trekkers aan te val, het hulle by daardie Naam skuiling gesoek.

Twee dae vóór die magte van Silkaats opgedaag het, is die Trekkers deur boesmans van die impi’s se aantog gewaarsku. Daar is onmiddellik ‘n ronde walaer getrek deur die sowat 50 waens se disselbome die een aan die volgende wa vas te ketting, en alle oop spasies met doringtakke te vul, sodat die aanvallers nie kon deurkruip nie. Die verdedigers was volgens bronne net 35 man sterk, behalwe ‘n klompie vroue en kinders.

Silkaats het sy 5 000 beste vegters gestuur om die wittes te gaan “opeet”.

Terwyl die Matabeles die Sondagoggend van 16 Oktober 1836 soos ‘n groot swerm sprinkane oor die vlakte aangekom het, bevind Hendrik Potgieter en Sarel Cilliers hulle saam met 33 ander man en talle vroue en kinders in ‘n laer naby ‘n langwerpige rantjie wat later as Vegkop bekend sou staan.

In hulle benarde situasie het Potgieter en Cilliers gehoop om ‘n  vredesverdrag met die oprukkende Matabeles te gaan sluit. Maar eer daar nog met hulle gepraat kon word, is die Boere aangeval en moes hulle al vegtende na die laer toe terugkeer.

Net buite trefafstand van die voorlaaiers het die Silkaats se leërmag halt geroep. En toe, tot die afgryse van Potgieter en sy handjie vol Voortrekkers in die laer, het die jillende Matabeles die Voortrekkers se osse wat daar naby gewei het, bestorm, met vlymskerp kapmesse hot en haar stukke vleis uit die verwilderde diere geslag en dit net so rou verslind. Hierdie barbaarse optrede het van die vroue en kinders in die laer histeries van angs en verskrikking gelaat.

Maar Sarel Cilliers het hulle tot bedaring gebring deur sy Bybel te vat en Psalm 50:15 te lees: “en roep my aan in die dag van benoudheid: Ek sal jou uithelp, en jy moet My eer”.

Toe het hy, soos ‘n Moses van ouds dikwels in die Sinai-woestyn moes doen, hulle met ‘n kort boodskap bemoedig en versterk. Daarna het almal saam neergekniel en hul Skepper gesmeek om hulle uit die hand van hierdie bose vyand te red.

Besmeer met bloed en al gillende het die Matabeles toe die laer aangeval; vlaag op vlaag. Maar Hendrik Potgieter en sy 34 makkers het hulle elke keer teruggedryf. Die geweerlope was naderhand so warm dat die vroue en kinders wat moes herlaai, dit nie kon hanteer nie. Die paar aanvallers wat wel daarin geslaag het om deur die takheining te breek, is deur die vroue met kookwater verbrand. Teen die einde van die slag toe ‘n verwoede Matabele sommer blindelings deur die doringtakke ‘n vrou se roksoom vasgegryp het, het sy sy hand met ‘n byl afgekap.

Sowat ‘n uur later was die Matabeles se moed gebreek en het hulle halsoorkop op die vlug geslaan, maar uit weerwraak byna 50 000 stuks vee en 100 van die Voortrekkers se perde met hulle saamgevat.

In die laer was daar trane van dankbaarheid en ongeloof. Hulle het die vyand met Godshulp verslaan! En behalwe vir die verlies aan vee en geskeurde watente het hulle byna ongeskonde daarvan afgekom — slegs twee Trekkers is gedood en 14 lig gewond.

Sarel Cilliers skryf later in sy joernaal dat altesaam 71 assegaaie sy watent getref het en dat hulle buitekant die laer meer as 1 100 assegaaie opgetel het.

Twee jaar later, weer op ‘n Sondag (16 Desember) het die godloënaar Dingaan tussen 15 000-25 000 van sy beste krygers gestuur om andermaal die godvresende Trekkers op die wal van die Nkome-rivier te slag en “op te eet”, maar weereens is die vyand na die aflegging van ‘n gelofte en die Trekkers se gebede deur ‘n ingryping van Bo, verslaan en verdrywe.

God het aan die Trekkers die oorwinning gegee, want daar staan in Deut. 5:10 geskrywe: “Ek bewys barmhartigheid aan duisende van die wat My liefhet en my gebooie onderhou.” En hierdie gebooie sluit ook in die opdrag in Eks. 20:9-10:  “Ses dae moet jy arbei en al jou werk doen; maar die sewende dag is die Sabbat van die HERE jou God; dan mag jy géén werk doen nie—jy of jou seun of jou dogter, of jou dienskneg of jou diensmaagd, of jou vee of jou vreemdeling wat in jou poorte is nie.”

Lev. 23:3  “Ses dae lank kan werk gedoen word, maar op die sewende dag is dit ‘n dag van volkome rus.”

(Die Trekkers het hierdie gebod stiptelik nagekom, en by hulle was daar geen twyfel dat Sondag die heilige rusdag was nie).

In die Bloedrivierlaer het hulle selfs gebid dat die Zoeloes hulle nie op die Sabbat moes aanval nie, maar vir die Dingaan en sy magte het daar nie so ‘n dag bestaan nie.

Die voorafgaande, asook ook latere gebeure, getuig daarvan dat ons onderhouding van die Sondag as Sabbat nie ‘n oortreding kon wees nie, want dan sou Sarel Cilliers se gebede by Vegkop en in die Bloedrivierlaer nie verhoor gewees het nie.

Dit was die vyand wat die Sabbatdag ontheilig het deurdat hulle die Trekkers op Sondag aangeval het. Daarom het die Almagtige elke keer gesorg dat hulle, ondanks hul reuse getalsterkte, oorwin en verdryf word!

Hier is nog ‘n voorbeeld:

Met die 1914-Rebellie het Siener op Saterdag 23 Januarie 1915 by genl. Kemp gepleit om nie Jan Smuts se leërmag op Sondag die 24ste aan te val nie, omdat hulle dan die Sabbat sou ontheilig.

Maar genl. Kemp was vasbeslote om dit te doen.

Met donker daardie aand is die krygsraad byeengeroep. Generaal Kemp het in die middel gestaan en die offisiere toegespreek. Skielik het oom Klasie sy verskyning gemaak en aan genl. Kemp gesê: “Generaal, ek kom vra vir die laaste maal om tog nie môre op die Sondag Upington aan te val nie.”

Genl. Kemp se antwoord was onversetlik en beslis: “Ek het vaste berigte dat generaal Botha 12 000 troepe in die forte het en hy voer nog steeds troepe aan. Wil jy hê ek moet wag tot Maandag sodat daar nog 12 000 meer kan wees?”

Oom Klasie het sy kop geskud: “Vandat ons uit Transvaal weg is, het die regeringstroepe ons nog elke Sondag kom aanval. Ons moes ons net verdedig. Die bloed en die misdaad wat daar gepleeg is, rus op hulle koppe. Maar as jy môre gaan aanval, dan rus die bloed en die misdaad op jou kop.” Oom Klasie sê toe verder: “Ek het gesien ons is nou ’n swart muil. Die muil steier agteruit. Ons sal swaar verliese ly aan dooies en gewondes. Die muil steier terug, wat beteken hulle sal ons terugdryf.”

Genl. Kemp se finale antwoord was: “Kyk, môre wil ek my slag slaan, of glad nie.”

Hy het toe voortgegaan en Upington op Sondagmôre 24 Januarie 1915 aangeval. Die Rebelle is teruggedryf, net soos oom Klasie gesê het, met ’n verlies van 30 dooies, 90 gewondes en ’n groot aantal gevangenes.

Bybelse insettinge op ons wetboek

Na die Nasionale Party-oorwinning in 1948 het ons die eerste land ter wêreld geword wat die Bybelse wette, insettinge en verordeninge (soos in Israel se tyd) ook op ons wetboek geplaas het:

• Ons het ons van die ander nasies afgeskei.
• Ons is nie toegelaat om te verbaster nie.
• Vreemde nasies is nie in ons plek van aanbidding toegelaat nie.
• Die homoseksueles is as ‘n gruwel beskou.
• Selfs vir die sportgod is daar geen ruimte op die Sabbat gelaat nie.
• Ons het ook voortgegaan om die Sondag as rusdag te eerbiedig — net soos Jan van Riebeeck-hulle dit na hul aankoms hier gedoen het.

Tot en met die premierskap van adv. John Vorster, was niemand toegelaat om op Sondag (die erkende Sabbat) te werk nie. Behalwe hulle wat noodsaaklike dienste moes verrig.

En hierdie wet om die sewende dag te heilig, het ooreenkomstig Eks. 20:9-10  nie net vir ons as volk gegeld nie, maar ook vir al die ander inwoners van die land. So bv. is geen staatsamptenaar, onderwyser of winkelklerk op daardie dag toegelaat om te werk nie, en kafee-eienaars kon eers ná sononder op ‘n Sondag  hulle kafees oopmaak. En daarvoor het die Almagtige Skepper ons beloon, want

• Hy het ons die kop en die vyande rondom hom die stert te maak, en,
• Ons volk was in daardie tyd bo alle twyfel ook een van die mees geseënde volke op aarde.

Maar met adv. John Vorster se oorname as Eerste Minister, is ‘God se Regte’ spoedig met ‘menseregte’ vervang, ook is die Sabbat nie meer geheilig nie. En dit was die begin van die vervulling van Deut. 28:43: “Die vreemdeling wat by jou is, sal hoër en hoër oor jou opklim; en jy sal laer en laer afsak.”

Op 11 Februarie 1990 (weer op ‘n Sondag) word Nelson Mandela deur FW de Klerk en van sy meelopers vrygelaat, en op daardie dag is bewaarheid waarteen Deut. 28:43-44 ons hierbo  gewaarsku het: “Die vreemdeling wat by jou is, sal hoër en hoër oor jou opklim; en jy sal laer en laer afsak … hy sal die kop en jy die stert wees.”

Daar is dus by my geen twyfel dat dieselfde lot vir De Klerk-hulle wag as dié wat Silkaats, Dingaan en hulle moordbendes getref het nie.

En met hierdie optrede het daardie profetiese waarskuwing van dr. Willie Marais vir ons ‘n skrikwekkende werklikheid geword toe hy een Sondag in die Pretoria-Oos kerk adv. John Vorster en sy hele kabinet vermaan het om nie die sewende dag as rusdag te ontheilig nie, want doen hulle dit, het hy gesê, sal die Almagtige ons nie net in ballingskap neem, soos Hy met Israel gedoen het nie, maar Hy sal ook ‘n swaard oor ons bring wat die wraak van die verbond sal uitoefen; en ons sal ook in die hand van ons vyande oorgegee word.  (Lev. 26:25). (En sedertdien is ons aan die vyand oorgegee en vergiet daardie swaard daagliks ons bloed).

Onder Vorster en sy leiers het ons die sewende dag ‘n gewone werksdag gemaak, terwyl daar gesê word: “Gedenk die Sabbatdag dat jy dit heilig…..”

Tennis, sokker, rugby, gholf en vele ander sportsoorte, het nou ‘n beroep geword en spelers verdien dikwels miljoene rand daarmee. En op die dag van die Here stroom der duisende toeskouers na die sportvelde om hulle helde te vereer, in plaas daarvan om hulle Skepper op hierdie heilige dag te loof en te prys.

My volk buig voor die sportafgod

Gedurende Desember 1993 ontvang ek en my vrou besoek van mnr. en mev. Pieter van Rensburg van Plettenbergbaai (’n agter-kleinkind van Siener se broer, Pieter).

Volgens aantekeninge wat deur mnr. Van Rensburg se vader en later ook Boy Mussmann nagelaat is, het Siener by ’n paar geleenthede vóór sy dood in 1926 gesê hy sien sondes in die hart van sy volk wat nog eendag groot ellende, verwarring en wanhoop oor hulle sal bring.

Eerstens het hy dikwels gepraat van die Boer se fout om altyd van sy voormanne afgode te maak, want hulle is ook maar net vlees en bloed wat niks kan vermag as dit nie in die wil van God is nie. Tweedens het hy gesien dat ons as Boervolk in die verre toekoms nie net sportmal gaan word nie, maar ook voor die sportafgod gaan buig sodat ander lande ons beheptheid daarmee as ’n sterk wapen teen ons gaan gebruik. Uiteindelik sal die volk se vyande hom dan dwing om, ter wille van sy liefde vir sport, sy beginsels, sy godsdiens, ja, alles wat hy het, op die altaar te plaas!

In nabetragting van wat hierbo gesê is, wil dit tog lyk of die nakoming van die Sabbat moontlik net beteken dat jy ses dae mag werk, maar op die sewende dag móét daar gerus word.

Want vanaf Jan van Riebeeck tot en met die afskaffing van Sondag as rusdag, is daar oorgenoeg bewyse dat ons gebruik om ses dae te werk en op die sewende dag te rus, die Almagtige se seën weggedra het. Eers nadat ons van die Sondag ook ‘n gewone werksdag gemaak het, het gebeur waarteen ons herhaaldelik in die Bybel gewaarsku word:

Eks. 31:14  “Onderhou dan die Sabbat, want dit moet vir julle heilig wees. Hy wat dit ontheilig, moet sekerlik gedood word.” (Hierdie woorde is bewaarheid met Silkaats, Dingaan en genl. Kemp se optrede toe hulle die Sabbat ontheilig het deur op daardie dag oorlog te voer).

Lev. 25:2 “Spreek met die kinders van Israel en sê vir hulle: As julle in die land inkom wat Ek julle gee, moet die land ‘n Sabbat hou vir die HERE.” (Ons het dit getrou gedoen totdat ‘menseregte’ dit vervang het – en toe het die Almagtige ons die rug gekeer en in die hand van ons vyande oorgegee).

Neh. 13:17-18 “En ek (Nehemia) het met die edeles van Juda getwis en vir hulle gesê: Watter verkeerde ding is dit wat julle doen, dat julle die Sabbatdag ontheilig?

“Het julle vaders nie so gehandel, sodat onse God oor ons en oor hierdie stad al hierdie onheil gebring het nie?” (Nadat ons die sewende dag as rusdag afgeskaf het, word elke stad byna daagliks deur onheile geteister).

Jes. 58:13-14 “As jy jou voet terughou van die Sabbat – om nie jou sake op my heilige dag te doen nie, en as jy die Sabbat ‘n verlustiging noem en die heilige dag van die HERE hooghou; en as jy dit eer deur nie jou gewone gang te gaan nie, nie geleentheid vir jou sake soek of ydele taal spreek nie; dan sal jy jou verlustig in die HERE, en Ek sal jou laat ry oor die hoogtes van die aarde en jou laat geniet die erfdeel van jou vader Jakob; want die mond van die HERE het dit gespreek.”

(En solank as wat ons hierdie wet gehoorsaam het, het die Almagtige sy belofte nagekom; ja, Hy het ons volk laat ry na die hoogste pieke, en van ons vaders het ons ‘n ryke erfdeel ontvang. Maar die nakomelinge van die godloënaars, Mzilikazi en Dingaan, het gekom en elke hoë piek tot op die grond toe afgebreek, verwoes en ons nie net van ons hele erfdeel beroof nie, maar ook is daar vir ons nou geen rusdag meer nie!)

Mense wat egter verkies om die Sabbat op Saterdag te vier, onderhou nog steeds die ses-dae-werksweek en ‘heilig’ ‘n rusdag, soos voorgeskryf.